Deze uitgave biedt de eerste vertaling in het Nederlands van dit werk van de Joodse geleerde en exegeet Philo (van Alexandrië). Philo las de boeken van Mozes op een filosofische manier en daarbij zette hij graag een Platoonse (en Stoïcijnse) bril op. Geest staat dus tegenover materie en het verstand moet zorgen dat het de touwtjes in handen houdt als het over het lichaam (emoties en hartstochten) gaat. Alleen zo kan men gelukkig worden en God aanschouwen. De eerste van Philo’s commentaren op de boeken van Mozes gaat over de schepping van de wereld (De opificio mundi). Philo concentreert zich vooral op de scheppingsdagen en op het verhaal van de slang. Bij het eerstgenoemde speelt naast Plato (invloed van diens Timaeus, accent op God als vakman, en het scheppen als aanbrengen van orde in de ordeloze materie) ook Pythagoras een rol (de aandacht voor getallen, hun meetkundige vormen en hun geestelijke betekenis). Dat de moraal van het verhaal van de zondeval toch vooral een waarschuwing is zich niet te laten verleiden door z’n passies en begeertes (vrouw, slang), zal de lezer dus niet verbazen. Wij denken dan al snel: helemaal fout. En dat zal ook wel, maar weinig boeken hebben meer invloed uitgeoefend op de ontwikkeling van het christendom van een obscure Joodse secte tot een Europa-brede godsdienst dan dit boek, of meer in het algemeen: de ‘Vermittlungs’-theologie van de Grieks sprekende Joden die zich in de eerste eeuw met hun geschriften richtten tot de ‘weldenkenden onder haar verachters’. Geen christelijke apologeten, geen Griekse kerkvaders zonder Philo. In een uitgebreide inleiding evoceert de vertaler (Albert-Kees Geljon, docent klassieke talen, gepromoveerd op een onderzoek naar de invloed van Philo op Gregorius van Nyssa) de wereld van Philo. Zijn context (Joods èn Grieks, historisch en levensbeschouwelijk) komt aan bod. Na de inleiding volgt de tekst van Genesis 1-3 vertaald vanuit de Septuaginta. Dan volgt de hoofdmoot: de vertaling van Philo’s tekst (p. 51-121). Deze is goed leesbaar en wordt verhelderd middels voetnoten (beperkt in aantal, beknopt in omvang). Als voorbeeld van de ‘Wirkungsgeschichte’ is Brief 43 (aan Orontius) van de Milanese bisschop Ambrosius toegevoegd. Registers op bijbelplaatsen, werken van Philo, klassieke auteurs, personen en zaken besluiten dit verzorgd uitgegeven boek.
Dick Wursten
Philo van Alexandrië, De schepping van de wereld. Ingeleid, vertaald en toegelicht door Albert-Kees Geljon. Damon, Eindhoven, 2020. 155 p. ISBN 9789463402828