Enarrationes in Psalmos 110-117
Veel vertalingen van klassieke christelijke teksten zullen – hoezeer vertalers ook ander verhopen – enkel gelezen worden als oude teksten. Interessant voor kenners, maar passé. Dit kleine boekje lijkt me een uitzondering die deze regel bevestigt. Je kunt dit boekje bij wijze van spreken meenemen in de trein en gewoon eens een ‘enarratio’ over een Psalm tot je nemen. Het zijn geen preken, het is geen geleerd commentaar, het zijn ‘leesproeven’ die Augustinus met z’n toehoorders heeft willen delen. De taal is heel nabij, de stijl is niet retorisch afgerond (zoals in zijn preken), maar explorerend. En ook de boodschap die Augustinus en passant wil meegeven aan zijn toehoorders, komt af en toe nog goed door. Zeker als hij het heeft over protserige hoogmoedigen, die in hun hemd gezet worden, en over een God die zelf het voorbeeld geeft, d.w.z. zich niet schaamt om nederig te zijn en zich bij de ‘kleintjes’ te laten vinden, zoals de vertalers het Latijnse woord pueri vertalen waarmee Psalm 112 (Laudate pueri) begint. Het boekje bevat een inleiding (sla de plichtmatige lof op de Psalmen als mini-bijbel over en begin gewoon op blz. 14 waar de ontstaansgeschiedenis en betekenis van de Enarrationes wordt verteld) en lees dan vanaf p. 36 één van de negen uitweidingen over de ‘Hallel-psalmen’ (110-117). U zult het zich niet berouwen. U krijgt eerst de bijbeltekst zoals Augustinus die zelf – soms creatief vertaald – voor zich had en wordt dan meegenomen op zijn zoektocht naar betekenis en zin. ‘Enarrationes’ noemde Augustinus deze schetsen. ‘Narratio’ is een vertelling. Als je er een ‘e’ voor zet, dan geef je aan dat je de brontekst de kans hebt willen geven om jou te bewegen ook andere wegen in te slaan, dan je je vooraf had voorgenomen. Al lezend onthult zich betekenis. Een goede verteller is vooreerst een luisteraar, een ‘hoorder des Woords’. Augustinus is er z’n hele leven mee bezig geweest. En aan het eind waren alle 150 psalmen van zulk soort ‘uitweidingen’ voorzien. Eigenlijk een post-modern project uit de klassieke oudheid. Maar ja, Augustinus was z’n tijd wel vaker vooruit.
Dick Wursten
Aurelius Augustinus, Over de Psalmen. Uitweidingen 110-117 [Enarrationes in Psalmos 110-117]. Ingeleid, vertaald en van aantekeningen voorzien door Joost van Neer, Martijn Schrama O.S.A. en Anke Tigchelaar. 132 p. Eindhoven, Damon, 2020; Utrecht, Augustijns instituut, 2020. ISBN 9789463402804