Bart D. Ehrman, Misquoting Jesus
Dit boek van Bart Ehrman uit 2005 is inmiddels een klassieker. Het heeft zelfs z’n eigen wikipagina. Het geeft inzicht in het ingewikkelde ontstaansproces van wat wij nu het Nieuwe Testament noemen. De oorspronkelijke manuscripten zijn er niet meer. En wat er wel is, wijkt op veel punten af van elkaar. Heel vaak betreft het kleinigheden, schrijffouten, maar soms is er ook bewust in de tekst ingegrepen. Prof. Ehrman heeft geprobeerd de stand van het huidige wetenschappelijke onderzoek weer te geven op zo’n manier dat ook een niet-ingewijde lezer begrijpen kan waar het over gaat. En hij is daarin geslaagd.
Er is echter één probleem: de vertaler van dit boek (Lisa Scargo, aldus de colofon) is duidelijk niet thuis in de materie en beheerst ook de stijl en de technische termen niet die horen bij een populair-wetenschappelijk werk. De zinnen lopen stroef – wat in het origineel zeker niet het geval is – en soms moet je bepaalde termen terugvertalen in het Engels om te weten waarover het gaat. Zo heeft ze het over ‘evangelistische christenen’ of zelfs ‘evangelisten’, terwijl het gaat over de ‘evangelicals’. Ook kwam ik de term ‘schriftgeleerde’ tegen als vertaling van ‘biblical scholar’. Ook wordt de betekenis van bepaalde passages hierdoor verduisterd. De zin op p. 57 over de Pastor van Hermes, die “is opgenomen in een van de boeken van het Nieuwe Testament in een van de oudste bewaard gebleven manuscripten, het beroemde Codex Sinaiticus uit de vierde eeew.” is duister. Het origineel is nochtans helder.1 Ook zijn er – door de tijdsdruk? – gewoon fouten ingeslopen. Zo lees ik op p. 80 plots dat het Evangelie van Johannes z’n laatste bladzij is kwijtgeraakt, terwijl de auteur probeert uit te leggen hoe het zit met het ’toegevoegde’ slot van het Evangelie van Markus. Ook de vertaling van het typisch Amerikaanse ‘evangelical’ vocabulaire als het over het schriftgezag gaat (‘verbal plenary inspiration’) stelt haar voor problemen. Ze vertaalt deze term met ‘mechanische, goddelijke inspiratie’, waarmee ze één van de twee punten die hier essentieel zijn mist: De term ‘plenary’ verwijst immers naar de opvatting dat niet enkel de hoofdteksten of centrale gedachten van de bijbel zijn geïnspireerd, maar dat het geheel van de Bijbel tot op de letter door God is ingegeven: ‘van kaft tot kaft’ in het Hollandse jargon.2 Jammer, want het boek had een correcte en vlot leesbare vertaling verdiend. Nu gaat u beter op zoek naar het origineel …
Oh ja, het boek gaat dus niet over de ‘evolutie van de bijbel’, zoals de Nederlandse titel suggereert, maar enkel over het Nieuwe Testament. Het feit dat vertaler/uitgever dit toch niet onbelangrijke verschil niet hebben gezien, is – vrees ik – veelzeggend.
augustus 2019, Dick Wursten
- …. included as one of the books of the New Testament in one of our oldest surviving manuscripts, the famous fourth-century Codex Sinaiticus.
- Het betreft een passage waarin verwezen wordt naar het Moody Bible Institute waar de alle docenten en studenten een verklaring moeten ondertekenen dat ze de bijbel zo verstaan.